Để một chương trình đào tạo nhân sự đạt được hiệu quả cao thì việc lựa chọn mô hình thiết kế chương trình đào tạo phù hợp là một điều quan trọng. Tại Việt Nam, có 2 mô hình thiết kế chương trình đào tạo đang khá phổ biến và được nhiều doanh nghiệp ứng dụng là SAM và ADDIE. Trong bài viết này, hãy cùng OES tìm hiểu SAM và ADDIE là gì mà được đánh giá là 2 mô hình đào tạo mà doanh nghiệp nào cũng nên nằm lòng! 

Xem thêm: Hệ thống LMS là gì? Mọi thứ doanh nghiệp cần biết về phần mềm quản lý đào tạo trực tuyến 

ADDIE là gì?

Khái niệm ADDIE là gì?

ADDIE là một khuôn mẫu của thiết kế chương trình đào tạo (Instructional Systems Design – ISD) mà nhiều chuyên gia thiết kế chương trình đào tạo và các chuyên gia LnD sử dụng để phát triển khóa học. 

ADDIE là từ viết tắt của 5 giai đoạn phát triển nội dung đào tạo: Analyze – Design – Develop – Implement – Evaluate. Mô hình thiết kế chương trình đào tạo này được xây dựng dựa trên nền tảng Phương pháp tiếp cận 5 bước (Five Steps Approach) được phát triển bởi Không quân Hoa Kỳ, và được chứng minh là có hiệu quả đối với việc học tập của con người. 

Do cấu trúc phân cấp từng bước, việc thực hiện quy trình phải tuân thủ theo thứ tự tuyến tính, có nghĩa là hoàn thành một giai đoạn trước khi chuyển sang giai đoạn tiếp theo. Bởi vậy, giới LnD thường cho rằng ADDIE tương tự như mô hình quản lý dự án “thác nước”, trong đó mỗi giai đoạn được hoàn thành tuần tự. 

5 giai đoạn của ADDIE là gì?

Analyze – Phân tích 

Trên thực tế, mặc dù Phân tích là giai đoạn quan trọng để xác định được chính xác các thông tin liên quan làm cơ sở để thiết kế chương trình đào tạo, thì giai đoạn này thường bị chính những chuyên gia LnD hay Learning Design bỏ quên. Do vậy, việc các khóa học riêng lẻ hay toàn bộ chương trình đào tạo không đạt được hiệu quả như mong đợi chính là hệ quả của việc bỏ qua giai đoạn phân tích này. 

Phân tích trong ADDIE không chỉ dừng lại ở việc phân tích nhu cầu đào tạo của học viên, dù lẽ dĩ nhiên chắc chắn điều này cần phải có. Có 4 khía cạnh cần được phân tích rõ ràng trước khi triển khai thiết kế bất kỳ chương trình đào tạo nào, gồm có: 

– Needs assessment – Đánh giá nhu cầu: Xác định đối tượng mục tiêu có phù hợp để giải quyết vấn đề hay không. 

– Learner analysis – Phân tích học viên: Phân tích đối tượng học viên mục tiêu của chương trình đào tạo. 

– Job-Task analysis – Phân tích các công việc cần thực hiện: Phân chia các nhiệm vụ cần phân tích thành các phần riêng lẻ rõ ràng để thực hiện. 

– Context Analysis – Phân tích môi trường: Xác định cụ thể môi trường vi mô và vĩ mô tác động đến chương trình đào tạo. 

Trong quá trình thực hiện nghiên cứu, ngoài việc áp dụng 5W1H, dưới đây là một số câu hỏi sẽ giúp người thiết kế chương trình đào tạo thực hiện phân tích hiệu quả hơn: 

– Đối tượng học viên là ai và đặc điểm của họ là gì? 

– Sau đào tạo, các hành vi có sự thay đổi như thế nào? 

– Có hạn chế nào tồn tại sẽ ảnh hưởng đến chương trình đào tạo không? 

– Hình thức đào tạo là gì? 

– Thời gian hoàn thành việc thiết kế chương trình đào tạo và triển khai là bao lâu? 

…. 

Design – Thiết kế 

Giai đoạn Design trong ADDIE liên quan đến mục tiêu đào tạo, các công cụ đánh giá, học liệu, hình thức đào tạo… Giai đoạn này cần được xây dựng đảm bảo 2 yếu tố: có tính hệ thống và có tính cụ thể. Tính hệ thống có nghĩa là một phương pháp hợp lý, có trật tự để xác định, phát triển và đánh giá một tập hợp các chiến lược đã hoạch định nhằm đạt được các mục tiêu đào tạo. Tính cụ thể tức là mỗi yếu tố của kế hoạch thiết kế chương trình đào tạo cần được thực hiện với sự chú ý đến từng chi tiết. 

Các công việc cần thực hiện trong giai đoạn này gồm có: 

– Xác định mục tiêu đào tạo bao gồm mục tiêu ngắn hạn và dài hạn. 

– Thực hiện phân tích đối tượng học viên để phát triển nội dung học tập và tài liệu phù hợp. 

– Lựa chọn phương pháp đào tạo phù hợp như lớp học truyền thống, đào tạo trực tuyến e-Learning, đào tạo kết hợp blended learning…. 

– Xây dựng kế hoạch của chương trình đào tạo bao gồm lộ trình học tập, thời gian và thời lượng các bài giảng, nội dung đào tạo, các phương án đánh giá và kiểm soát chất lượng…. 

– Thực hiện các nguyên mẫu, hướng dẫn như storyboard, script, faciliatator… để phát triển các nội dung học tập phù hợp với học viên. 

Development – Phát triển 

Vậy Development trong ADDIE là gì? Đây là giai đoạn mà các chuyên gia thiết kế chương trình đào tạo “hô biến” các tài nguyên đã tập hợp được trong giai đoạn Thiết kế để tạo ra những nội dung hoàn chỉnh. Giai đoạn này cũng sẽ có sự góp mặt rõ ràng hơn của yếu tố công nghệ khi gián tiếp hoặc trực tiếp tham gia vào chương trình đào tạo, từ bài giảng đến hệ thống vận hành. 

Các công việc cần được thực hiện trong giai đoạn Development của mô hình ADDIE gồm có: 

– Tạo lập bản thiết kế chương trình chi tiết từ nội dung thu thập ở giai đoạn Design. 

– Xây dựng các tài liệu đào tạo cụ thể dựa trên bản thiết kế chi tiết, bao gồm nội dung bài giảng, hướng dẫn sử dụng, các tài liệu tham khảo…. 

– Phát triển chương trình đào tạo thông qua các hình thức cụ thể. Nếu có sự góp mặt của đào tạo trực tuyến, cần phát triển các phần mềm, hệ thống hỗ trợ như hệ thống quản lý học tập… 

– Tiến hành thử nghiệm và kiểm tra chương trình đào tạo để phát hiện lỗi và hạn chế tối đa các phát sinh không mong muốn, đồng thời chỉnh sửa và cải thiện kịp thời. 

Implementation – Thực hiện 

Quy trình đào tạo cho đội ngũ quản trị viên/người hướng dẫn và học viên sẽ được thực hiện trong giai đoạn này. Việc đào tạo cho người hướng dẫn nên bao gồm chương trình đào tạo của khóa học, theo dõi tiến độ của học viên, quy trình kiểm tra và đánh giá. Ở phía người học, giai đoạn này là việc đào tạo họ về các công cụ học tập mới (cả phần mềm và phần cứng), đăng ký học tập và thực hành trên hệ thống. 

Đây cũng là giai đoạn mà người quản lý đào tạo, người thiết kế chương trình cần đảm bảo rằng các học liệu đã sẵn sàng để truy cập trên hệ thống học tập. Ngoài ra, đội ngũ quản lý cũng cần tiến hành thu thập phản hồi từ học viên, giảng viên và quản trị viên để kịp thời cập nhật tình hình đào tạo, có thể can thiệp và điều chỉnh sớm để đảm bảo chương trình đào tạo đạt được kết quả đã đề ra. 

Evaluation – Đánh giá 

Evaluation trong ADDIE là gì? Đây là giai đoạn Đánh giá, được tạo ra để đảm bảo rằng chương trình đào tạo đã đi đúng tới đích đến đã đặt ra ở các giai đoạn trước. Ngoài việc đo lường và đánh giá hiệu quả của chương trình đào tạo, Evaluation còn cần thu thập các phản hồi của học viên và giảng viên – một cách chính thức, khác với giai đoạn Triển khai – để xác định được chính xác mức độ hài lòng và độ hữu ích của chương trình đào tạo.

SAM là gì?

Khái niệm về SAM 

Successive Approximation Model (SAM) – Mô hình xấp xỉ liên tiếp, là một mô hình thiết kế chương trình đào tạo theo tiếp cận thử và sai. Trong đó, thay vì sản xuất một chương trình đào tạo đầy đủ, các chuyên gia sẽ thực hiện việc sản xuất các mẫu thử nghiệm (gọi là prototype) với mỗi giai đoạn để thu thập phản hồi và đánh giá của đối tượng mục tiêu. 

Không giống như cách tiếp cận tuyến tính hoặc “thác nước” mà ADDIE sử dụng, SAM thường được so sánh với các mô hình quản lý linh hoạt, trong đó một chương trình sẽ trải qua một số bản nháp và lặp lại nhanh chóng, cho đến khi tạo ra được một phương án lý tưởng cho chương trình đào tạo chính thức. 

3 giai đoạn của SAM 

Preparation Phase – Giai đoạn chuẩn bị 

Tương tự như mô hình ADDIE bắt đầu với giai đoạn Phân tích, SAM cũng bắt đầu với giai đoạn Chuẩn bị. Đây là giai đoạn thu thập nhanh thông tin cơ bản về người học, bao gồm xác định điểm mạnh – điểm yếu của người học, nền tảng kiến thức và thiết lập các mục tiêu của chương trình đào tạo. 

Preparation Phase kết thúc với thứ gọi là “Sự bắt đầu của SAVY”. Sự bắt đầu của SAVY đóng vai trò là cơ hội để tất cả các bên liên quan tapaj hợp lại và bắt đầu thảo luận về thiết kế chương trình đào tạo, cũng như các phương thức đào tạo tiềm năng, Sự bắt đầu cảu SAVY là thời điểm mà các chuyên gia sẽ thu thập càng nhiều ý tưởng càng tốt, sau đó tạo ra các nguyên mẫu cơ bản (không yêu cầu trau chuốt và tính tương tác). Các bản nguyên mẫu này thường là các storyboard thô, đóng vai trò là xương sống cho các bản thiết kế tiếp theo. 

Iterative Design Phase – Giai đoạn thiết kế lặp lại 

Đây là giai đoạn thiết kế lặp lại của mô hình SAM nhằm muccj đích cải tiến các mẫu thử nghiệm đã được đưa ra trong giai đoạn Chuẩn bị. Các chuyên gia thiết kế chương trình đào tạo sẽ tiếp tục đánh giá và cải tiến các mẫu thử nghiệm, nhưng tập trung vào phản hồi của đối tượng học viên, giảng viên, quản trị viên và các bên liên quan để tiếp tục hoàn thiện kế hoạch. 

Iterative Development Phase – Giai đoạn phát triển lặp lại 

Giai đoạn phát triển lặp lại cho phép các chuyên gia sử dụng các phần mềm, công cụ cần thiết để phát triển các học liệu dựa trên các thiết kế trong giai đoạn trước. Nội dung học tập sẽ được sản xuất và đánh giá xem có phù hợp với tiêu chuẩn ban đầu hay không, có đáp ứng được nhu cầu của các đối tượng hưởng thụ hay không.  

Xem thêm: Khi nào doanh nghiệp nên “bắt tay” thiết kế chương trình đào tạo?

Kết 

Hi vọng bài viết trên đã giải đáp cho câu hỏi SAM và ADDIE là gì. Mặc dù ADDIE và SAM thường được biết đến như những mô hình thiết kế hướng dẫn (instructional design models) tuyệt vời, song thực tế lại không hoàn toàn đúng. Việc áp dụng mô hình nào còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm cả yếu tố khách quan và nội tại của tổ chức như đặc trưng của ngành đào tạo hay nguồn lực của tổ chức. Do đó, không có câu trả lời chính xác tuyệt đối cho câu hỏi này.  

Liên hệ với OES – Công ty Cổ phần Dịch vụ Đào tạo trực tuyến OES để nhận được tư vấn kỹ lưỡng về triển khai đào tạo nhân sự trong doanh nghiệp!